De afgelopen maanden heb ik met enige regelmaat het bordspel Settlement op tafel gehad. Dit spel is ontworpen door de Oekraïense spelauteur Oleksandr Nevskiy, die we in Nederland onder meer kennen van Mysterium. In settlement ontwikkelt iedere speler zijn eigen stadje en ommeland. Deze locaties zijn afgebeeld op jouw bordje. Dit speelbord vul je gaandeweg met tegels, waarmee je grondstoffen en punten verdient. Jouw stad bestaat uit drie straten met elk drie velden. Hierop plaats je tijdens het spel gebouwtegels, die je per straat kunt activeren voor grondstoffen, punten of extra kolonisten. Het ommeland bestaat uit drie regio’s met elk drie velden. Hierop plaats je tijdens het spel terreintegels, die je per regio kunt activeren voor grondstoffen. De terrein- en gebouwtegels worden aangeboden op een centraal voorraadbord. De terreintegels zijn gedekt, van de gebouwtegels liggen er negen open op de markt. Hier ligt ook de stapel heldkaarten, waarvan er vier open worden aangeboden. Deze heldkaarten zijn een belangrijke bron van punten, sommige leveren ook een bonus op. Boven het voorraadbord liggen artefacttegels (aantal spelers + 3), die leuke bonussen opleveren en steeds van bezitter wisselen.
Het spel duurt zes rondes, waarin de spelers na elkaar hun beurten uitvoeren. In jouw spelerbeurt mag je één actie uitvoeren en/of één heldkaart kopen. Jouw acties kies en betaal je met jouw zes kolonisten. Wanneer jouw kolonisten zijn ingezet, kun je geen acties meer uitvoeren. Via helden, artefacten en gebouwen kun je extra kolonisten inhuren, waarmee jouw actiepotentieel wordt vergroot. Deze uitzendkrachten kun je maar één keer inzetten.
Er zijn zeven actiemogelijkheden. 1) Zet één kolonist op het bouwgebied, koop tegen betaling van de afgebeelde grondstof één gebouw van de markt en leg deze tegel op een vrij straatveld. 2) Zet 1-3 kolonisten op het verkenningsgebied, trek één terreintegel van de desbetreffende regio en leg deze aangrenzend op een vrij veld van die regio. Als de monsterkleur op de nieuwe tegel overeenkomt met één of meer van de heldkaarten onder het voorraadbord, verschijnt dit monster op de tegel. 3) Een monster kun je verjagen door 1-4 kolonisten op het jachtgebied te plaatsen. Dit levert je zeldzame grondstoffen op. 4) Zet één kolonist op het fortgebied en bouw één fort op een vrije terreintegel. Een fort beschermt tegen de activering van monsters bij de vijfde actie, is een opslagplaats voor een basisgrondstof en levert via sommige heldkaarten winstpunten op. 5) Zet één keer per ronde één kolonist naast een regio en activeer de grondstofopbrengst van de desbetreffende terreintegels zonder monsters. Ook hierdoor kunnen, net als bij de tweede actie, monsters opduiken, maar alleen op tegels zonder fort. 6) Zet één keer per ronde één kolonist naast een straat en activeer de gebouweffecten in de gewenste volgorde. Hiermee kun je grondstoffen winnen of veredelen, extra kolonisten inhuren en via de banken en kerken een puntenmotor laten ronken. 7) Met één kolonist kun je één fort activeren om de desbetreffende grondstof te winnen.
Naast of in plaats van jouw actie kun je één heldkaart uit het open aanbod kopen. Daartoe betaal je de gevraagde grondstoffen, soms verhoogd met één of twee diamant(en). Helden leveren winstpunten op, soms generiek, soms gespecialiseerd voor het aantal afgebeelde objecten (terrein, gebouw of fort). Sommige helden geven je ook nog één of twee extra kolonisten, een leuke boost van jouw actiepotentieel.
Tijdens het spel kun je jouw grondstoffen op meerdere manieren ruilen, bijvoorbeeld de drie verschillende basisgrondstoffen tegen één diamant.
Aan het einde van jouw beurt mag je passen om de huidige ronde te verlaten. Dan moet je overtollige basisgrondstoffen (hout, klei, steen) afleggen (tenzij je ze in forten kunt bewaren). De zeldzame grondstoffen (diamant en goud) mag je houden. Je haalt jouw ingezette basiskolonisten terug. Ten slotte kies je een nieuwe artefacttegel uit het open aanbod en leg je jouw oude tegel terug. De eerste passer wordt de nieuwe startspeler van de volgende ronde.
Na zes rondes eindigt het spel en ontvangen de spelers de winstpunten voor hun heldkaarten, diamanten op kathedralen en goudstukken op banken. De speler met de meeste punten wint.
Ten slotte
Settlement is een heerlijke mix van spelmechanismen waarvan ik aan de speeltafel blij word: worker placement, grondstoffenschaarste en engine building. Dit spel slaagt erin deze geliefde spelelementen te verpakken in een toegankelijk systeem met een vlotte speelduur. Je wordt volwaardig uitgedaagd om te plannen, te kiezen en te combineren, maar je hebt er maar een uur voor nodig om de ludieke klus te klaren. Deze combinatie van diepgang en tempo raakt mijn sweet spot. Heerlijk spel.
Er zijn weinig manieren om punten te verdienen. Voor de relatief schaarse banken en de kathedralen moet je alert zijn op de gebouwenmarkt. En daar hoort ook een portie geluk bij. Hetzelfde geldt voor het aanbod van de helden. Wanneer jij bijvoorbeeld fors hebt geïnvesteerd in forten, terwijl deze gespecialiseerde helden maar niet willen opduiken, kan deze pech jou op achterstand zetten. Een evenwichtig portfolio lijkt verstandig.
Ik ben gecharmeerd van het systeem met de artefacten. Hier zitten erg leuke bonussen tussen (bijv. voorkomen dat monsters opduiken tijdens het verkennen, of een gekocht gebouw direct activeren). Hierop kun je jouw tactiek voor de volgende ronde afstemmen. Door het passen goed te timen, kun je een voor een medespeler interessante bonus tijdelijk bij hem weghouden. Over medespelers gesproken, van directe interactie moet dit spel het niet hebben. Het bevredigend naaien van medespelers is hier subtiel, door het wegsnaaien van helden, gebouwen en artefacten.
De meegeleverde solovariant heb ik niet gespeeld. Deze lijkt me alleen interessant om het spel te leren voordat je het aan jouw levensechte medespelers gaat uitleggen. Het spel werkt naar behoren met de aangegeven spelersaantallen.
