De Kwakzalvers van Kakelenburg is een ‘bag building’ spel, in andere woorden ‘deck building uit een zakje’. Iedere speler heeft een eigen toverketel met een spiraalvormig spoor, waarop je elke ronde een toverdrank brouwt. De ingrediënten van deze drank zijn kartonnen fiches. De gekleurde fiches kunnen allerlei leuke bonussen opleveren, zeker wanneer ze een hoge waarde hebben. Witte fiches zijn tikkende tijdbommetjes, die op een push-your-luck-achtige manier jouw toverketel kunnen laten ontploffen. Aan het begin van het spel vul je jouw zak met de volgende fiches: zeven witte (waarde 1, 1, 1, 1, 2, 2 en 3), één oranje (waarde 1) en één groene (waarde 1).
Aan het begin van elke ronde genereert een waarzeggerkaart een effect voor alle spelers. Daarna worden achterblijvers op het scorespoor gecompenseerd met tijdelijke bonusstapjes in hun toverketel (rattenstaartjes). Vervolgens brouwen de spelers hun toverdrankjes door tegelijkertijd fiches uit hun zak te trekken. Je gaat door totdat jouw ketel ontploft of je vrijwillig stopt. De waarde van elk fiche bepaalt hoeveel velden je ‘m voor jouw startsteen of het vorige fiche in jouw ketel moet leggen. Hoe verder jij in jouw ketel komt, des te hoger jouw score in deze ronde. Wanneer de witte fiches in jouw ketel de waarde 7 overschrijden ontploft jouw ketel. De betere gekleurde fiches leveren niet alleen meer stapjes in de ketel op, maar zijn ook goed voor leuke directe bonussen (bijv. extra velden naar voren, extra fiches trekken en kiezen wat je wilt spelen, witte fiches opruimen enzovoort).
Nadat iedereen is gestopt, dobbelt de beste brouwer van de ronde een bonus voor zichzelf. Daarna worden bonussen voor sommige gekleurde fiches verdeeld. Vervolgens mogen de spelers met een ontplofte ketel kiezen uit punten scoren of 1-2 nieuwe fiches kopen. Spelers met een intacte ketel voeren beide acties uit.
Het veld met jouw laatste fiche bepaalt jouw inkomsten en jouw winstpunten. Op de toverboeken kun je zien wat de nieuwe fiches kosten en welke bonussen ze opleveren. Er zijn meerdere sets toverboeken, waarmee je allerlei combinaties kunt maken. De meeste kleuren hebben fiches met de waardes 1, 2 en 4. Laatstgenoemden zijn uiteraard erg duur. Gekochte en gespeelde fiches gooi je in jouw zak, gescoorde punten registreer je op het scorespoor. Aan het einde van de ronde kun je met verzamelde robijnen twee leuke bonussen kopen: jouw startsteen één ketelveld naar voren bewegen of jouw toverfles activeren. Met laatstgenoemde kun je in een volgende ronde het laatste witte fiche uit jouw ketel in jouw zak teruggooien, maar dit werkt alleen wanneer jouw ketel nog niet is ontploft.
Na negen rondes is het spel voorbij en wordt de balans opgemaakt. Als jouw ketel niet is ontploft, kun je in de laatste ronde inkomen converteren naar punten (5:1). Ten slotte kun je per twee robijnen nog een extra puntje verdienen.
Medio 2019 verscheen de uitbreiding De Kruidenheksen. Deze bevat materiaal voor een vijfde speler, nieuwe functies voor bestaande ingrediënten, een overloopschaal voor volle ketels, het nieuwe ingrediënt narrenkruid (neemt o.a. de eigenschap en de waarde over van het als laatste gelegde gekleurde fiche in jouw ketel) en ten slotte de kruidenheksen. Laatstgenoemden kun je tegen betaling van een heksenpenning van de gevraagde kleur maximaal drie keer inhuren om jou een handje te helpen. Zo kun je een ontploffing herstellen of twee witte fiches uit jouw ketel naar jouw zak jagen. Niet gebruikte penningen zijn twee winstpunten waard.
Ten slotte
Wolfgang Warsch heeft in dit spel een optimale mix van planning, spanning, lef en geluk gevonden. Omdat je tegelijk speelt, zie je de spanning in alle hoeken van de speeltafel opborrelen. Dat zorgt voor een leuke mix van nagelbijten en leedvermaak. Het is wel zaak dat iedereen een beetje in dezelfde flow meegaat; het is niet leuk wanneer één speler stelselmatig de kat uit de boom kijkt. In de laatste ronde is dit risico overigens afgedekt door de spelregels. Speel je met een spelbedervende treuzelaar, dan kun je ook in eerdere rondes strenger zijn. Over medespelers gesproken, het spel werkt goed met alle spelersaantallen.
Voor het geval jouw lef weer eens groter was dan jouw geluk, en je achterblijft in punten, geven de rattenstaartjes jou wat hulp bij de inhaalrace. Dit zorgt voor een acceptabele geluksfactor. Dit wordt nog eens versterkt door de in de uitbreiding opgenomen kruidenheksen. Dit zijn helpende handjes op het moment dat jij ze het hardst nodig hebt. Uiteraard bevat ‘deckbuilding uit een zakje’ naar zijn aard een extra gelukselement (het is maar de vraag of jouw slimme aankopen daadwerkelijk opduiken), maar dit heeft mij in geen enkele pot gestoord.
De variatie in de toverboeken zorgt voor nieuwe smaken en uitdagingen en daarmee voor duurzaam speelplezier en een goede herspeelbaarheid, wat door de uitbreiding alleen nog maar wordt versterkt. Het in de uitbreiding opgenomen narrenkruid is een leuke aanvulling. Niet elke combinatie viel uiteindelijk in de smaak, maar het verkennen van nieuwe combo’s zorgde op zich al voor extra speelplezier.
Kwakzalvers is het Duitse Kennerspiel des Jahres van 2018. Ik vind het spel vlot en toegankelijk genoeg voor familiespelers met een beetje spelervaring. Mijn neefje van dertien lentes weet mij in elk geval aan de lopende band te verslaan. Dit leuke spel is een aanwinst voor de 999 Games catalogus.
