Gentes

Spielworxx is een kleine Duitse uitgever die is gespecialiseerd in hoogwaardige expertspellen. In de zomer van 2017 kwam Spielworxx met Gentes, een nieuw bordspel van de Duitse spelauteur Stefan Risthaus. Gentes speelt zich af in de klassieke oudheid. Iedere speler moet zijn eigen volk zien te ontwikkelen op weg naar beschaving en winstpunten. Dit doe je vooral door beschavingskaartjes te bemachtigen en uit te spelen. Deze recensie is gebaseerd op de eerste editie van Spielworxx. In de loop van 2018 komen het Amerikaanse Tasty Minstrel Games en het Vlaamse Game Brewer met een nieuwe editie.

Het speelbord toont het gebied rond de Middellandse Zee, dat is verdeeld in drie gekleurde provincies met elk zes bouwplaatsen. Hier bouwen de spelers hun steden. Het bord bevat verder een handvol actiezones, die worden gevuld met actiefiches. Deze fiches zijn de actiemotor van het spel. Onderaan het bord vind je acht velden waar open beschavingskaartjes worden aangeboden. Via deze kaartjes verdien je de meeste winstpunten en onderweg ook nog mooie bonussen. Er is een spoor voor het bijhouden van de zes rondes, een scorespoor voor de punten en een bewaarplaats voor bonusfiches.

Iedere speler beschikt over een eigen tableau. Daarop vind je een actiespoor met twaalf velden, waarvan er aan het begin vijf worden geblokkeerd door irritante houten blokjes. Dit spoor bepaalt jouw actiepotentieel, dat je in de loop van het spel kunt vergroten door blokjes op te ruimen. Op jouw tableau vind je verder een bewaarplek voor orakel- en tempelblokjes. Ten slotte is het tableau de thuisbasis van jouw bevolking. Deze is verdeeld in zes beroepsgroepen, waarvan er telkens twee hetzelfde bevolkingsspoor op jouw tableau delen. Omdat de blokjes van tegenover elkaar liggende beroepen elkaar niet mogen inhalen, leidt groei van de een uiteindelijk tot krimp van de ander. Er is ruimte voor achttien bevolkingseenheden.

Er zijn 54 beschavingskaartjes, die worden verdeeld over drie aparte tijdperkstapels. Aan het begin krijgt iedere speler een setje van twee handkaarten uit tijdperk I. Voor beginners worden vaste setjes voorgesteld, gevorderde spelers draften hun starthand. Jouw startbevolking is vier eenheden groot, die je zelf verdeelt over de gewenste bevolkingsgroepen. Iedereen begint dus met een eigen startpositie.

Het spel duurt zes rondes. Elke twee rondes vormen samen een tijdperk. Elke ronde bestaat uit twee fases: de actiefase en de administratieve fase.

De actiefase is de motor van het spel. Dan voeren de spelers om de beurt telkens één hoofdactie en desgewenst een of meer nevenacties uit. Dit blijf je doen totdat alle velden op jouw actiespoor zijn bezet. Dan word je gedwongen om te passen, vrijwillig passen is er niet bij. Hoe voer je een actie uit? In elke actiezone liggen meerdere actiefiches, waarvan de kostprijs in tijd en geld varieert. Je kiest een beschikbaar actiefiche uit de gewenste actiezone en betaalt het afgebeelde geldbedrag. Vervolgens leg je het actiefiche en de afgebeelde hoeveelheid zandlopers op vrije velden op jouw actiespoor. Kost een actie meer dan één zandloper, dan kun je ervoor kiezen om één veld met één dubbele zandloper te bezetten. Ten slotte voer je de gekozen actie uit.

In de groene actiezone vergroot je jouw bevolking door één of twee nieuwe beroepsbeoefenaren op te leiden. Een telkens roulerende tabel geeft aan welke beroepsgroepen je voor het geïnvesteerde bedrag kunt trainen. Je markeert het resultaat met de bevolkingsblokjes op jouw tableau.

In de blauwe actiezone kun je steden bouwen. Het symbool op de gekozen tegel bepaalt op welke bouwlocatie je een huisje in jouw kleur mag bouwen. Bouw je in een provincie, dan krijg je meteen de opbrengst van al jouw huizen in deze provincie. Er zijn vier opbrengstsoorten: een tempelblokje, een orakelblokje, vijf munten of twee punten. Je kunt het huisje ook op een thuisstad zetten; deze vind je in een aparte tabel. Via een thuisstad krijg je toegang tot extra basisacties en/of versterkingen van basisacties (bijv. één extra beroepsbeoefenaar opleiden met een groene actie of een dubbele belastingopbrengst). Bij de bouw van een thuisstad ontvang je de opbrengst van al jouw huizen uit een provincie naar keuze.

In de paarse actiezone bemachtigen de spelers per actie één tot drie nieuwe beschavingskaartjes. Deze kies je uit een open aanbod van acht kaartjes. De geldprijs van het gekozen actiefiche bepaalt het bereik van jouw keuze. Als alternatief mag je, afhankelijk van de geldprijs, één of twee beschavingskaartjes uit de aflegstapel pakken. Gekochte beschavingskaartjes neem je op de hand.

In de bruine actiezone kun je per actiefiche één beschavingskaartje uitspelen. Dat mag alleen als je aan de voorwaarden voldoet. Daartoe moet je minimaal over de afgebeelde beroepsbeoefenaren beschikken en soms ook over een of meer huizen op de juiste locaties. Mis je een bepaalde beroepsgroep, dan kun je een virtuele beroepsbeoefenaar inzetten door een tempelblokje in te leveren. Een uitgespeelde kaart levert de afgebeelde winstpunten op, waarbij een serie identieke symbolen voor extra punten zorgt. Veel kaarten geven je ook een positieve of negatieve mutatie op een beroepsgroep. Sommige kaarten bevatten interessante bonussen: een blokje van jouw actiespoor knikkeren, een extra basisactie, een versterking van een basisactie, extra geld, extra punten enzovoort.

De gele actiezone is speciaal. Bij deze belastinginner neem je geen actiefiche weg, waardoor je deze actie meerdere keren per ronde kunt kiezen. Je moet wel in tijd betalen. Voor één zandloper krijg je vier geld, voor twee zandlopers acht geld. Met de juiste versterking kun je dit verdubbelen.

In de roze actiezone kan één speler het startspelerfiche pakken. Deze actie kost geen tijd, levert twee geld op en zorgt ervoor dat je in de administratiefase van deze ronde en de actiefase van de volgende ronde startspeler bent. Dit is de enige manier waarop de startspeler wisselt en bij dit spel is initiatief op sommige momenten erg belangrijk!

Naast de bovengenoemde hoofdacties beschik je over een paar nevenacties. Voor een mix van drie tempel- en/of orakelblokjes kun je één beroepsbeoefenaar opleiden. Voor één orakelblokje kun je twee keer een beroepsbeoefenaar ‘omscholen’. Ten slotte mag je een bonusfiche pakken wanneer je aan de voorwaarde voldoet (zes huisjes, achttien bevolking of acht gespeelde kaarten). Het bovenste fiche van elke soort is acht winstpunten waard, de rest vier.

In de administratiefase worden de actiesporen op de tableaus geleegd en de actiezones op het bord gevuld. Enkele zandlopers worden van de tableaus verwijderd, dubbele zandlopers worden omgedraaid naar de enkele zijde en blijven op jouw actiespoor liggen. Eventuele markeringen van bonusacties op beschavingskaartjes of thuissteden worden ook verwijderd. De rondenteller gaat één veld vooruit. Bij een tijdperkwissel mag iedere speler één blokje van zijn actiespoor verwijderen en wordt een nieuwe set beschavingskaartjes toegevoegd. Iedere speler mag in elke provincie één huisje activeren en de opbrengst incasseren. Vervolgens incasseer je de opbrengsten op gespeelde beschavingskaartjes. Ten slotte moet je voor elke beschavingskaart boven de handlimiet van drie één zandloper op jouw actiespoor leggen.

Na de zesde ronde eindigt het spel met een eindtelling. Dan krijg je de helft van de winstpunten op niet gespeelde beschavingskaartjes, wanneer je aan de voorwaarden voldoet. Voor de resterende handkaarten moet je de helft als strafpunten in aftrek brengen. Je krijgt één punt voor elke tien munten en voor elke twee orakel- en/of tempelblokjes. Ten slotte krijg je strafpunten voor zandlopers op jouw actiespoor. De speler met de meeste punten wint, een gelijke stand wordt gebroken door beschavingskaartjes resp. geld.

Ten slotte

Ik heb een zwak voor ontwikkelingsspellen, maar meestal zijn die dingen niet vooruit te branden en moet je genoegen nemen met een forse speelduur en dito wachttijden tijdens de andere beurten. Bij Gentes niets van dit alles, wanneer de spelers een beetje zijn ingeburgerd, verloopt het spel vlot en soepel.

Het innovatieve actiesysteem is een omkering van het worker placementprincipe. Er zijn allerlei nuttige plekjes beschikbaar, maar na het weghalen van het desbetreffende actiefiche is deze de rest van de ronde verdwenen. De acties kosten tijd en geld, waarbij ik het kunnen schuiven met de eerste kostenpost een leuke vondst vind. Dit stelt me in staat om op momenten wanneer het er wat minder toe doet alvast ruimte te creëren voor grootse plannen. Omgekeerd kan ik nu tijd lenen om iets belangrijks te doen.

De verschillende acties vormen een mengelmoes van zaken die belangrijk zijn. Je hebt beschavingskaarten nodig voor de ontwikkeling van je volk en het binnenhalen van de meeste winstpunten. Je wilt de mooie exemplaren dolgraag voor de neuzen van je medespelers wegkapen, omdat het vormen van sterke combinaties grote voordelen oplevert, zowel door bonusacties tijdens het spel als door extra winstpunten. Bovendien ben je op zoek naar kaarten met verwante bevolkingseisen, zodat je efficiënt kunt sparen en kopen. Het systeem maakt het onaantrekkelijk om aan het begin een volle hand kaarten te sparen, je voelt je vrij snel gedwongen om ze uit te spelen. Daardoor neemt de druk op de groei en de training van je bevolking snel toe. De ‘communicerende vaten’ op jouw tableau zijn daarbij een leuke speltechnische vondst. Tegelijkertijd moet je aan de slag met steden op het speelbord, om een ronkende economie op poten zetten om extra actievelden en versterkingen van acties te bemachtigen. Schaarste is echt een dingetje en zet druk op de keuzes.

Ik heb Gentes met alle aangegeven spelersaantallen gespeeld. Het spel schaalt goed, omdat met minder spelers actiefiches (en bij twee spelers zelfs een hele provincie) verdwijnen. Bij twee spelers neemt het belang van de ontwikkelingskaarten toe, omdat je er veel meer verzamelt. Ook de race naar de bonussen voor de meeste ontwikkelingen is dan belangrijker. Met de herspeelbaarheid zit het ook goed, omdat de volgorde waarin de beschavingskaartjes worden aangeboden voor variatie zorgt. Hetzelfde geldt voor de verschillende startposities van de spelers. Het regelboek van de eerste editie was op onderdelen een taaie rakker, maar is inmiddels vervangen door een verbeterd exemplaar op BGG.

Ik vind Gentes topklasse; een innovatief, uitdagend en soepel spelend ontwikkelingsspel. Zo goed kom je ze niet vaak tegen. Mijn favoriete expertspel van 2017.