First Class

First Class wordt via de subtitel neergezet als een spel over spanning en intrige in de Oriënt Express. Dit roept herinneringen op aan Agatha Christie en de detective Hercule Poirot. Deze misdaad-romantiek kun je het beste meteen maar negeren. Afgezien van een toefje moord in een van de modules heeft dit spel niets met moord en crime te maken. Hier draait het alleen maar om met een beperkte hoeveelheid acties op verschillende manieren zoveel mogelijk winstpunten verdienen.

Iedere speler beschikt over een eigen tableau waarop en waarnaast hij zijn puntenmachine optuigt. Aan de linkerzijde start een spoorlijn, waarop een locomotief verschillende steden aandoet om daar bonussen te ontsluiten. Aan het begin is je spoorlijn kort, maar met nieuwe routekaarten wordt hij vanzelf langer. Op deze spoorlijn kun je eenmalige winstpunten verdienen, maar ook leuke bonussen die elke telling terugkeren. Aan de rechterzijde worden de wagons van jouw twee treinen aangelegd. Je begint met twee waardeloze 0–wagons, maar later komen er meer bij en worden ze opgewaardeerd en daarmee meer punten waard. Aan elke trein wordt een conducteur toegewezen. Het centrum van jouw tableau is een spaarpot voor muntfiches, waarmee je tijdens het spel de zo belangrijke bonusacties kunt betalen.

De motor van het spelsysteem bestaat uit drie genummerde/gekleurde stapels met elk 40 actiekaarten. Deze stapels worden aan het begin samengesteld uit een mix van basiskaarten en kaarten uit twee van de vijf modules. Het spel duurt zes ronden. Aan het begin van elke ronde worden 18 kaarten van de huidige stapel open op tafel gelegd in drie rijen van zes kaarten. Daarnaast ligt een aparte startspelertegel.

De actieve speler neemt één van de openliggende actiekaarten en voert de afgebeelde actie geheel of gedeeltelijk uit. Hij mag de actie ook negeren en in plaats daarvan een treinwagon opwaarderen. Met de actiekaarten kun je bijvoorbeeld nieuwe wagons toevoegen, wagons opwaarderen, de conducteurs over jouw wagonkaarten bewegen, nieuwe routekaarten aan jouw spoorlijn leggen, jouw locomotief bewegen of opdrachtkaartjes nemen (die bij vervulling leuke bonussen opleveren). Bij het kiezen van de actie let je uiteraard op jouw eigen belangen, maar als extraatje kun je soms ook een plaagstoot uitdelen. Wanneer er zoveel kaarten uit een rij zijn genomen als er spelers meedoen, verdwijnt het restant van de rij namelijk meteen uit het spel.

In plaats van een actiekaart kun je ook de startspelertegel nemen. Deze levert jou meteen twee munten op en het initiatief in de volgende ronde. Helaas help je sommige medespelers hierdoor ook aan een bonus.

Door het plaatsen van nieuwe wagonkaarten groeien jouw treinen. Zodra je de vijfde wagon aanlegt, moet je meteen een van jouw vier postwagons als zesde wagon aankoppelen. Deze postwagon levert jou een bonus op (bijv. twee munten of een locomotiefbeweging). Na de negende wagon moet je de bovenste locomotiefkaart van een centrale stapel aanleggen. Een locomotiefkaart levert ook een leuke bonus op en voltooit de desbetreffende trein. Wanneer jouw conducteur deze locomotief bereikt, krijg je ook nog eens extra punten wanneer hij een van de drie snelste conducteurs is.

Tijdens het spel kun je op allerlei manieren munten verdienen. Deze bewaar je in de voorgeschreven volgorde op jouw tableau. De kolom waarin een munt ligt, geeft aan welke bonusactie je ermee kunt doen (leg een 0-wagon aan, verplaats een conducteur of jouw locomotief of waardeer een wagon op). Voor vier munten kun je ook een ‘einde spel kaart’ kopen, die je veel punten kan opleveren. Je mag de bonusacties niet alleen voor of na jouw hoofdactie uitvoeren, maar ook tijdens een puntentelling. In mijn ervaring zijn deze bonussen erg belangrijk. Ze geven je vaak net het zetje naar een lucratieve ‘kettingreactie’, waarbij je medespelers met grote ogen zitten te kijken naar de mooie combinaties die jij uit de hoge hoed tovert.

Een ronde is voorbij wanneer iedere speler drie keer aan de beurt is geweest. Was dit de eerste ronde van de desbetreffende actiestapel, dan worden de niet gekozen kaarten verwijderd en drie nieuwe rijen met zes actiekaarten neergelegd. Na de tweede ronde van elke stapel volgt een puntentelling.

Bij een puntentelling scoor je allereerst de door jouw locomotief bereikte bonusvelden in de door jou gewenste volgorde. Daarna incasseer je de afgebeelde punten voor de wagonkaarten die door jouw conducteurs zijn bereikt of gepasseerd. Van een 0-wagon word je dan niets wijzer, maar een 12-wagon is een ander kopje thee (zeker met een verdubbelaar uit module B).

Na zes rondes volgt nog een eindtelling, waarbij allereerst elke resterende munt één winstpunt oplevert. Lucratiever zijn jouw ‘einde spel kaarten’, waarmee je de tijdens het spel genomen actiekaarten kunt omtoveren naar bonuspunten.

Zoals gezegd speel je het spel met een combinatie van de basiskaarten en twee modules. De eerste module barst van de opdrachtkaartjes, die leuke bonussen opleveren wanneer je aan de voorwaarden voldoet. De tweede module bevat kaarten waarmee je de waarde van een wagon of de bonus van een routekaart verdubbelt. Met de derde module beland je in een misdaadroman met bewijzen, vingerafdrukken en een moordenaar. Heb jij aan het einde de meeste vingerafdrukken, dan heb je sowieso verloren, ondanks al je andere inspanningen. Met de vierde module vul je de wagons met passagiers (goed voor extra geld) of bagage (goed voor extra punten). De vijfde module introduceert wissels en technici. Deze kaarten worden in de ruimte tussen jouw beide treinen gelegd. Een wissel levert elke puntentelling winstpunten op als je aan de voorwaarden voldoet. Technici zijn goed voor een directe bonus en later ook nog voor een opwaardering wanneer je aan de voorwaarde voldoet.

Ten slotte

Ik vind First Class een geweldig expertspel. In 18 beurten moet je jouw eigen route naar de winst bij elkaar zien te goochelen. Er ligt elke ronde veel lekkers in het aanbod, maar je moet maar zien dat je elke beurt de juiste hap weet te nemen. En ondertussen vreten de medespelers jouw droomkaartjes uit het aanbod en/of ruimen ze een rij op waarmee jij nog plannen had. Per saldo zijn de droomacties altijd schaars en telt elke kaart. Gelukkig introduceren de munten extra mogelijkheden om jouw plannen te verwezenlijken. Dit zijn cruciale radertjes in een geoliede actie- en puntenmachine.

De modules bevatten leuke nieuwe kaarten en maken de keuzestress soms alleen maar groter. Bovendien zorgt de variatie voor duurzaam speelplezier. Ik ben niet gecharmeerd van de derde module. Deze introduceert een verliesmogelijkheid die ik niet vind passen bij de rest van het spel.

First Class functioneert goed met alle speleraantallen, maar met vier spelers zit de stoom er het beste op. Ik sluit af met een compliment voor de opbouw van de spelregels. Hans im Glück laat alweer zien hoe je een expertspel goed presenteert (en 999 Games heeft zoals gebruikelijk een puike vertaling afgeleverd).