Istanbul

Istanbul is het nieuwe bordspel van de Duitse spelauteur Rüdiger Dorn. Het spel draait om het verzamelen en tot winstpunten veredelen van geld en goederen via een bewegelijk actiesysteem. Rüdiger Dorn is in Nederland onder meer bekend van de spellen Jambo, Genoa en Goa. White Goblin Games is verantwoordelijk voor de Nederlandse uitgave van Istanbul, het Duitse origineel verscheen afgelopen voorjaar bij Pegasus. Istanbul is op 14 juli gekroond tot het Duitse Kennerspiel des Jahres van 2014.

In Istanbul zijn jouw handelaar en zijn vier knechten actief op de 16 locaties op de bazaar van deze stad. De bazaar is opgebouwd als een raster van 4 bij 4 actievelden. Op elke locatie kun je tijdens jouw beurt één specifieke actie uitvoeren wanneer jouw handelaar en een knecht aanwezig zijn. Jouw handelaar moet elke beurt met zijn groepje knechten als een stapel schijfjes van locatie naar locatie bewegen. Deze stapel mag een of twee velden orthogonaal bewegen. Doet de handelaar ergens een actie, dan blijft daar een knecht achter. Op een gegeven moment moet je jouw knechten weer oppikken, anders droogt het actiepotentieel op. Wanneer je dit handig plant, pik je achtergelaten knechten weer op door eerdere acties opnieuw uit te voeren. Een alternatief is het fonteinveld, waarop je een aantal knechten naar keuze in één klap kunt terughalen.

Met de acties laad je de vier kleuren goederen in jouw handkar, koop je extra capaciteit voor deze handkar, verkrijg je moskeetegels met extra vaardigheden, bemachtig je bonuskaarten, stuur je een familielid op pad naar andere velden, sprokkel je geld bij elkaar en – last but not least – bemachtig je de robijnen waarmee je het spel moet zien te winnen. De robijnen zijn de winstpunten van dit spel. Verzamel er genoeg en je hebt gewonnen. De weg naar de winst is een zoektocht naar de optimale routes door de stad. Deze begint met het inkopen van goederen. De goederen kun je omzetten in geld, waarvoor je bij de Juwelier een robijn kunt kopen. Bij de Sultan kun je een handvol goederen met de juiste kleuren rechtstreeks inleveren voor een robijn. Door jouw handkar maximaal te vergroten of door beide moskeetegels van dezelfde moskee te bemachtigen, verdien je een bonusrobijn. Dit is een relatief voordelige versnelling van jouw route naar de winst.

Tijdens deze logistieke uitdaging ontmoet je zo nu en dan andere handelaren, die je moet afkopen met 2 munten. Best lastig wanneer je scherp op de lira hebt gepland. Onderweg kun je familieleden van medespelers laten arresteren, wat jou 3 geld of een bonuskaart oplevert. Klinkt vervelend voor die medespeler? Valt wel mee, want zo’n familielid is na arrestatie weer inzetbaar voor acties op lastig bereikbare delen van het speelveld. Ten slotte ontmoet je zo nu en dan twee neutrale figuren. Een gouverneur die je kunt omkopen voor een bonuskaart of een smokkelaar waar je een goed naar keuze kunt kopen.

Ik heb al een paar keer de term bonuskaart laten vallen. Deze kaarten bevatten interessante extraatjes, die op het juiste moment wezenlijke invloed op het spelverloop kunnen uitoefenen. Zo wordt een speler met een volle handkar erg vrolijk van de bonuskaart waarmee je bij de Sultan in één beurt tweemaal een robijn mag kopen. Een gemoedstoestand die door zijn medespelers niet wordt gedeeld. Ik ben ook een liefhebber van de kaart waardoor mijn handelaar de volgende beurt op hetzelfde veld mag blijven staan om daar dezelfde actie nogmaals uit te voeren. Dit helpt je vaak in rap tempo aan de extra robijn van een Moskee of de Wagenmaker. En er zit nog meer moois in deze kaartstapel.

Ook de moskeetegels zijn leuke extraatjes. Je krijgt ze wanneer je een moskee bezoekt met voldoende goederen in de kleur van de gewenste tegel. Het aantal goederen stijgt per tegel. Je moet één goed van de gevraagde kleur betalen. Met de rode tegel kun je de dobbelstenen manipuleren, met de groene mag je een extra goed kopen, de blauwe levert een vijfde knecht op en met de gele mag je tussentijds een knecht terughalen.

Wanneer de eerste speler zijn vijfde robijn verzamelt, wordt de lopende ronde uitgespeeld. De speler met de meeste robijnen wint. Een (regelmatig voorkomende) gelijke stand wordt gebroken door geld, goederen en ten slotte bonuskaarten.

Ten slotte

Istanbul is een leuke, logistieke uitdaging. Dit toegankelijke expertspel heeft bij mij een ‘sweet spot’ geraakt. Goed plannen is belangrijk, het wordt eigenlijk nooit stroperig of saai en het speelt lekker vlot (idiote configuraties van het speelveld uitgezonderd). Toch snap ik niet waarom dit spel aan de lopende band torenhoge rapportcijfers krijgt. Istanbul is een prima middenklasser, die wat mij betreft een ruime voldoende verdient, maar dit is geen materiaal voor de ‘top 10 aller tijden’. Het spelsysteem mist wat mij betreft de finesse en de diepgang van de bekende Duitse kroonjuwelen.

Omdat het speelveld uit losse tegels bestaat, biedt het spel veel variatie in de samenstelling van het speelveld en daarmee in de logistieke uitdagingen. Sommige spelers menen dat Istanbul hierdoor veel routes naar de winst kent. Dat valt volgens mij wel mee. Op alle speelvelden draait het immers om het laden van goederen, die je vervolgens direct of indirect in winstpunten omzet. Bij sommige configuraties kan de speelduur fors oplopen. Het basistrucje verandert weliswaar niet, maar je moet dan langer reizen dan je lief is. De startopstelling garandeert een korte speelduur, maar op een gegeven moment wil je wel wat anders. Verder vind ik dat de startopstelling de startspeler enigszins bevoordeelt. De directe toegang tot de rode moskeetegel is best gunstig.

Istanbul werkt met alle spelersaantallen, maar met twee spelers leg ik liever wat anders op tafel. Vier spelers lijkt mij het ideale aantal. De eerste editie van de spelregels verdient geen schoonheidsprijs. In Duitsland is inmiddels een verbeterde versie verschenen, White Goblin Games heeft een PDF-bestandje met verduidelijkingen op zijn website gepubliceerd. De vormgeving doet ten slotte een beetje denken aan de jaren ’90, maar daar houd ik wel van.