Ik heb niks met deductiespellen. Het speurneusje uithangen, aanwijzingen verzamelen en de dader aanwijzen, het is niet mijn kopje thee. Als trouwe koper van Martin Wallace spellen haakte ik in 2012 zelfs af bij zijn spel P.I.. Het ligt overigens niet aan de spellen op zich, ook bij films en televisieseries loop ik niet warm voor het whodunnit genre. Met één uitzondering: voor de hoogwaardige, moderne Sherlock Holmes verfilmingen van de laatste jaren ben ik wel te porren. Blijkbaar ontstaat er af en toe, in de juiste samenstelling, toch chemie tussen ondergetekende en het genre. Hieraan ontleende ik het vertrouwen om van 999 Games een recensie-exemplaar van Brieven uit Whitechapel te accepteren.
Whitechapel is een deductie- en blufspel voor 2-6 spelers, dat zich afspeelt in 1888 in het Londen van seriemoordenaar Jack the Ripper. Laatstgenoemde vermoordt daar aan de lopende band prostituees. Vijf detectives jagen in de straten gezamenlijk op de moordenaar, die zijn uiterste best doet om uit hun handen te blijven. Jack wordt door één van de spelers gecontroleerd, de andere spelers vertegenwoordigen de detectives.
Het speelbord toont een plattegrond van Londen met 195 genummerde cirkels, die via stippellijnen met elkaar zijn verbonden. Jack noteert één van deze cirkels als geheime schuilplaats op zijn achter een zichtscherm verborgen notitieblok. Dit is de locatie die hij na elke moord veilig moet zien te bereiken. Op de plattegrond zijn verder tientallen kruispunten gemarkeerd. Hierover bewegen de detectives. Op een nachtspoor worden de vier nachten bijgehouden, op een verplaatsingsspoor de verplaatsingen van Jack en het tijdstip van delict.
Aan het begin van elke nacht krijgt Jack een – afnemend – aantal verplaatsingstegels. Met deze koets- en steegtegels kan hij speciale bewegingen uitvoeren. Daarna legt Jack een – wederom afnemend – aantal vrouwenfiches gedekt op de voorgeschreven cirkels op het bord. De rode fiches zijn de doelen van zijn moordlust. Naarmate de lijken opstapelen, hoeft hij minder rode fiches te plaatsen. Er zijn altijd drie valse doelwitten, waarmee Jack de detectives probeert te misleiden.
Daarna leggen de detectives 7 patrouillefiches gedekt op de voorgeschreven kruispunten. De vijf gekleurde fiches bepalen straks de posities van de vijf detectives, met de twee blanco fiches proberen ze Jack te misleiden. Vervolgens worden de vrouwenfiches omgedraaid, waarna elk rode fiche wordt vervangen door een prostituee-pion.
Een ‘tijdstip van delict-fiche’ wordt nu op het eerste veld van het desbetreffende spoor gelegd. Jack beslist of hij nu de moord pleegt of dat hij nog even wacht. Als hij wacht, moet een detective elke prostituee naar een vrije aangrenzende cirkel verplaatsen. Helaas voor onze dames van lichte zeden, mogen zij daarbij niet eindigen op een cirkel naast een patrouillefiche. Vervolgens draait Jack één gedekt patrouillefiche om. Een gekleurd fiche blijft liggen, een blanco fiche gaat van het bord.
Dit sub-spelletje van afwachten of moorden wordt maximaal vijf keer uitgevoerd. Uiteindelijk pleegt Jack zijn gruweldaad van de huidige nacht en ligt er een lijk op de stoep (in de derde nacht zelfs twee). Jack noteert het plaats delict onder het juiste tijdstip op zijn notitieblok. Vanaf dit veld moet hij zijn geheime schuilplaats zien te halen voordat de pion op het verplaatsingsspoor het einde bereikt.
Uiteraard verschijnen nu de vijf detectivepionnen op het bord en kan de jacht beginnen.
Jack beweegt via een stippellijn naar een aangrenzende cirkel, waarbij hij geen kruispunt met een detective mag passeren. Tegen inlevering van een koetsfiche mag dit wel en beweegt Jack zelfs twee cirkels. Tegen inlevering van een steegfiche mag hij dwars door een huizenblok bewegen, om in een cirkel aan de andere kant op te duiken. Jack noteert elke beweging in het geheim op zijn notitieblok. Ten slotte verplaatst hij zijn pion op het verplaatsingsspoor.
Vervolgens mogen de detectives hun pionnen maximaal twee kruispunten verplaatsen. Daarna voert iedere detective één actie uit. Met de onderzoeksactie noemt hij het getal van een aangrenzende cirkel. Jack kijkt op zijn notitieblok of hij deze cirkel deze nacht heeft genoteerd. Is dit het geval, dan legt hij een aanwijzingfiche op deze cirkel. Zo niet, vraagt de detective naar de volgende aangrenzende cirkel. Met de arrestatie-actie noemt de detective een aangrenzende cirkel. Is dit de huidige positie van Jack, dan heeft hij het spel meteen verloren.
De jacht van de huidige nacht is voorbij wanneer Jack meldt dat hij zijn schuilplaats heeft bereikt. Dan worden alle aanwijzingfiches van het bord gehaald en gaat de volgende nacht van start.
Jack wint het spel wanneer hij na vier nachten en vijf slachtoffers op tijd zijn schuilplaats bereikt. De detectives winnen het spel wanneer zij Jack arresteren of weten te voorkomen dat hij zijn schuilplaats bereikt.
Ten slotte
Whitechapel is een sfeervol kat-en-muis-spel. De mix van anticiperen, deduceren, gokken en bluffen, werkt uitstekend en zorgt voor een spannend spelverloop. Iedere pot was een nagelbijter. Omdat er in feite maar twee partijen zijn, functioneert Whitechapel met alle aangegeven spelersaantallen. Ook als tweepersoonsspel werkt Whitechapel prima. Ik had het vooraf niet verwacht, maar dit is een deductiespel dat ook mij veel speelplezier heeft opgeleverd.
In de spelregels zijn een paar varianten opgenomen, waarmee je het leven van Jack of de detectives gemakkelijker kunt maken. Vooral wanneer een ervaren Jack met onervaren detectives speelt, kan een beetje hulp geen kwaad.
Hoi Erwin, nog wat leuks gedaan gisteravond? Jazeker, met een paar vrienden gezellig een bordspel gespeeld. Leuk joh, waar ging dat spel over, wat moest je doen? Tja, uhh, hoeren vermoorden.
Waarmee ik ben beland bij een zorgpunt van dit spel. De setting van Whitechapel is gitzwart, het vermoorden van prostituees wordt hier gebruikt als bron van speelplezier. Bij Amerikaanse uitgevers van ‘ameritrash’ kijk ik niet op van een ranzig thema meer of minder. Bij een uitgever als 999 Games verbaas ik me over deze setting. 999 Games bedient een groot publiek, dan lijkt iets meer subtiliteit en goede smaak passend en geboden. Ik wil niet de moraalridder uithangen, maar ik vind Whitechapel – hoe goed en leuk het spel inhoudelijk ook is – een vreemde eend in hun bijt.
